Heemkring Heel | Door Wim Coolen
30 maart 2025
De zomertijd is weer begonnen, die lastige wisseling van de tijd. In het verleden hadden we ook al geen vaste tijd. En ook toen werd het als een last ervaren.
Zomertijd
De klok is één uur vooruit, het is weer zomertijd. De halfjaarlijkse wisseling in tijd werd in Nederland in 1916 ingevoerd, in 1945 weer afgeschaft en in 1977 opnieuw ingevoerd. Al jaren loopt de discussie om die jaarlijkse tijdwisseling weer af te schaffen. Door onze verwevenheid met de rest van de wereld is Europees overleg noodzakelijk.
Plaatselijke tijd
Vóór de invoering van de zomertijd kende Nederland echter ook geen vaste tijd. Iedere plaats en streek had zijn eigen tijd. Die werd bepaald op basis van de hoogte van de zonnestand. Er was destijds geen mogelijkheid om alle klokken in ons land gelijk te zetten. Daardoor was het in Enschede eerder twaalf uur dan in Haarlem of Roermond. Toen er te voet, per trekschuit of postkoets gereisd werd, was dat geen probleem.
De stationsklok
Dat veranderde toen er treinen in Nederland gingen rijden. Treinverbindingen moesten op elkaar aansluiten en de wissels moesten “op tijd” omgezet worden om ongelukken te voorkomen.
Gelijktijdig met de opkomst van de spoorwegen kreeg Nederland ook een telegraafnetwerk. De Rijkstelegraaf gaf wekelijks een precisie-tijdsignaal door van de Leidse sterrenwacht. De spoorwegen gingen dat signaal gebruiken om de klokken op alle spoorwegstations gelijk te zetten.
Er was echter geen wet die een centrale kloktijd voor Nederland regelde. Gemeentebesturen konden daarvan afwijken. Die bleven vaak vasthouden aan de eigen plaatselijke tijd. Voor reizigers was dat zeer lastig.
Eén standaardtijd
In 1908 werd een wet aangenomen waardoor Nederland in 1909 één nationale standaardtijd kreeg. Die week echter af van de rest van Europa. Ons land leefde veertig minuten vroeger dan de rest van het Europese vasteland en twintig minuten later dan Groot-Brittannië. Op 16 mei 1940 werd dat, op bevel van de Duitse bezetter, aangepast. Nederland ging toen eindelijk in de pas lopen met de rest van Europa en werd aangesloten bij het huidige systeem van een Midden-Europese Tijd.
Wat betreft onze zomertijd: totdat er een besluit valt over de afschaffing ervan blijven we braaf, twee keer per jaar, de klok verzetten.
TIJDSCHRIFT HEEMKRING HEEL
Deze week verschijnt de nieuwste uitgave van het Tijdschrift Heemkring Heel. In de kleurrijke uitgave ontsluiten we weer onze rijke lokale geschiedenis. Leden/donateurs ontvangen het tijdschrift in de brievenbus.