“Een Tommy in de Lage Landen” verhaalt over een Engelse militair die in 1944 ingezet was bij de gevechten rond de sluis in Osen.
Heemkring Heel | Door Wim Coolen
27 oktober 2024
Op 17 november herdenken we in Panheel de bevrijding van Heel. In de aanloop daartoe publiceren we een aantal verhalen uit die periode. Vandaag het verhaal van “Een Tommy in de Lage Landen”.
Een Tommy in de Lage Landen
De verhalen van militairen die tijdens de opmars van de geallieerden in onze streken vochten zijn schaars. Onlangs werd ik geattendeerd op het boekje geschreven door R.M. (Rex) Wingfield (1925-2013). Hij studeerde klassieke talen in Oxford, maar moest die studie in december 1943 onderbreken voor zijn dienstplicht. Hij was destijds 18 jaar oud.
Zijn belevenissen in het Engelse leger heeft hij in 1954 vastgelegd in het boekje: “Een Tommy in de Lage Landen”. *
In het najaar van 1944 lag Wingfield met zijn onderdeel, de Queens, gestationeerd in de steenfabriek tussen Thorn en Wessem. Rond Kerst 1944 was het bataljon actief in het gebied tussen Horn en Beegden. Het was gelegerd in Beegden en van daaruit werd het ingezet bij de gevechten rondom de sluis in Osen.
* Wingfield R.M., Een Tommy in de Lage Landen, Utrecht 1955
In de fragmenten die we hieronder citeren vertelt hij over de acties van zijn bataljon bij de sluis van Osen, over de kapotgeschoten sluiswoningen, en over warme herinneringen aan de inwoners van Beegden.
De sluis van Osen
Het gebied rond Heel was op 16 november 1944 bevrijd. Bij Osen bood een groep Duitsers echter hardnekkige tegenstand. De Britse Commando’s waren opgeroepen om de verzetshaard op te ruimen. In de tussentijd werden de Duitsers “in toom” gehouden door het onderdeel van Rex Wingfield.
Na Kerstmis werden we ingekwartierd in het dorp Beegden, een mijl terug van de Maas.
Een kilometer zuid-zuid-west van Beegden maakte de Maas een grote lus. [De lus van Linne] Deze lus is afgesneden door een kanaal, aan de noordzijde waarvan een sluis ligt. Opgesloten in die lus zat een Duitse bezetting. Elke avond om zeven uur moest om beurten een peloton van ons bataljon stellingen betrekken in de drie huizen bij de sluis, die de enige ontsnappingsroute voor de Duitsers vormde.
De vijand zat op minder dan honderd meter van ons af.
Tot negen uur in de avond mochten we niet vuren, want elk uur werden Commando’s verwacht, die het eiland zouden bestormen om de bezetting uit te schakelen.
In de sluiswoningen
In Osen zaten de mannen in de kelder van één van de woningen, daar waren ze veilig. Duitsers en Engelsen zaten op zichtsafstand. Ze hielden elkaar voortdurend in de gaten. Eén verkeerde beweging kon fataal zijn.
Ik kroop voorzichtig de keldertrap op, door de gang naar de voorkamer, die uitkeek op de sluis.
Aan de muur tegenover het raam was een metalen spiegel opgehangen, die een indirecte waarneming van het voorterrein verschafte. Rechtstreekse waarneming door het venster stond gelijk met zelfmoord. Wel kon men naar de huisdeur in de gang kruipen en door een van de vele spleen gluren. Maar drie van onze mannen hadden op die manier hun leven verloren. Ik bleef er maar vandaan.
Ik kon nu de kamer beter opnemen. De vreselijke ruïne, van wat eens iemands gelukkig thuis geweest moest zijn, maakte diepe indruk op mij. Aan de muur was geen gaaf plekje meer te bekennen. Alles zat vol kogelgaten. (…) Versplinterde meubels lagen in het rond gezaaid. Recht tegenover het raam had een prachtig oudhollands dressoir gestaan. Nu lag het voorover op de vloer, volkomen vernield. Stof, kalk en gebroken glas bedekten de grond. (…) De kamer was dood. Of toch niet helemaal? Neen. Aan de linkermuur hingen twee prentbriefkaarten met een oranje lint er om. Het waren de foto’s van Prinses Juliana en de onversaagde Koningin Wilhelmina.
Warme herinneringen aan Beegden
Het verblijf in Beegden heeft een grote indruk gemaakt op Rex Wingfield. Na de oorlog heeft hij zelf contact gezocht met inwoners van Beegden en in 1957 volgde een weerzien met het dorp.
Zijn boek droeg hij op aan zijn dochter Stella én aan de bewoners van Beegden. Wellicht dat onderstaande ervaring bijgedragen heeft aan die warme gevoelens voor de inwoners van Beegden.
Ik herinner me hoe in het huis in Beegden, waar wij ons kwartier hadden, elke avond vrouwen van elke leeftijd en kinderen uit de buurt samen kwamen en op de vloer gingen zitten van een leeggeruimde kamer, en hoe ze dan vaak die statige en plechtige melodie, het Nederlands volkslied, zongen. Langzaam zongen zij, de kleurloze stemmen van de oudere vrouwen ontroerend samenklinkend met de jonge sopraantjes. Er waren geen tranen en geen klachten, alleen een kalm vertrouwen, dat hun geliefde Holland en het Huis van Oranje spoedig weer zouden herrijzen. Als het lied uit was gingen allen zwijgend huns weegs.
De koude dagen in Beegden sleepten zich voort We hoorden dat de langverwachte commando-raid * had plaatsgevonden. Zware verliezen! Het had er gewemeld van de mijnen. We dankten God, dat ze ons dat karweitje niet hadden opgedragen.
* Commando-raid = De aanval van de speciale troepen die de stellingen van de Duitsers bij Osen veroverden.
Afsluiting
De verovering van de sluis kostte aan geallieerde zijde 24 doden, 30 gewonden en 12 vermisten. Het onderdeel van Rex Wingfield trok daarna verder richting Duitsland. Daar raakte hij in februari 1945 zwaar gewond tijdens beschietingen. Tot oktober 1945 lag hij in het ziekenhuis. Daarna pakte hij zijn studie weer op en werd leraar klassieke talen.
Themanummer Tijdschrift Heemkring Heel
Meer over de gevechten rondom de sluis van Osen leest u in het nieuwe Tijdschrift van Heemkring Heel dat binnenkort verschijnt. Dat nummer staat geheel in het teken van oorlog en vrede in de Tweede Wereldoorlog en daarna.
Lichtjestocht
Vergeet niet onze lichtjestocht van zaterdag 2 november om 19.00 uur.
Meer informatie: klik HIER of op de afbeelding.
