In “de taal van de klokken” verdiepen we ons in Maria, Steven en Angelus; de drie klokken van Heel. We vertellen waarom ze op bepaalde tijden luiden en wat ze ons dan vertellen. Ook laten we hun klanken horen.
Het materiaal en de klank
Klokken worden meestal gegoten uit brons: een legering van 76-80% koper en 20-24% tin. Dat materiaal heeft weinig last van corrosie en heeft voldoende sterkte. Een goede verhouding van koper en tin zorgt ook voor een maximale klankrijkdom. Hoe hoger het tin gehalte is, hoe beter een klok klinkt. Ook de klokken van Heel hebben door de samenstelling van het materiaal een warme klankkleur en een lange uitklinktijd (nagalm).
Eeuwenoude klanken
Gegoten bronzen klokken die goed onderhouden en behandeld worden gaan eeuwen mee. De klank blijft na het gieten nagenoeg onveranderlijk. Als de klokken van Heel luiden klinken ze vrijwel hetzelfde als in de tijd van onze voorouders 500 á 600 jaar geleden. We kunnen dus het verleden horen klinken.
De klepel
De klepel is een belangrijk onderdeel van de klok. Een juist gevormde klepel helpt om een goede klankkwaliteit te krijgen. Hij is meestal gemaakt van gesmeed ijzer. Een klepel van een te hard materiaal, beïnvloedt de klank van de klok op negatieve wijze, bovendien wordt de klok dan zwaarder belast.
De taal van de klokken
Het luidplan
In het zogenaamde luidplan staat aangegeven bij welke gebeurtenis en op welk tijdstip een klok van zich laat horen.
Hier kunt u het luidplan downloaden. Met dank aan koster Martin van den Goor voor de samenstelling ervan.
De klank van de klokken
De grote klok
De grote klok (de Mariaklok) laat van zich horen bij bijzonder vieringen zoals Kerst en Pasen. Ze luidt diep, warme klanken die ver dragen. Deze klok vertelt ons ook de tijd. De grote hamer (rechts op de afbeelding ) tikt daarop de hele en de halve uren.
Luister naar het luiden van de grote klok.
De kleine klok
De kleine klok (Steven) laat vaak van zich horen. Bij alle missen kunnen we hem horen luiden. De klank is hoger dan die van de grotere en zwaardere Mariaklok .
Luister naar het luiden van de kleine klok.
Het Angelusklokje
Het Angelusklokje, dat in Heel het trumpklokje genoemd wordt, is de aanspoorder die 15 minuten vóór iedere dienst, op hoge toon, nog even een herinnering laat klinken dat de mis bijna begint. Bij een doopplechtigheid mag het Angelusklokje daarvan als enige boodschap doen.
Luister naar het luiden van het Angelusklokje.
Het zwijgen van de klokken
Tussen Witte Donderdag en Pasen (de paaswake) zwijgen de klokken. Dat gebeurt om het lijden van Christus te gedenken. In de paasnachtmis worden daarentegen alle klokken geluid om de opstanding van Christus te herdenken.
Het volgelui
Het luiden van alle klokken noemt men het plenum of volgelui.
Luister naar het volgelui van de klokken.
Een weetje
De oudste gesigneerde luidklok van Nederland die nu nog bestaat, is gemaakt in 1285. De oudste klok van België is voor zover bekend een klok uit 1309. De Mariaklok uit Heel dateert uit 1380. Ze behoort tot één van de oudste klokken van ons land.
Meer informatie over het gieten van klokken is er een informatief filmpje van 4:54 min.
Klik op de verwijsknop voor een eerder blogverhaal “Bijzonder erfgoed” over de klokken van Heel en het trumpklokje.