“De grote dictator” is een film uit 1940 met een profetische en actuele boodschap. Op indringende wijze laat ze zien hoe de hebzucht van een dictator een volk in onheil stort. Daarom is het goed om te herinneren.
Herinneren
Verhalen, foto’s en monumenten houden herinneringen levend. In ons dorp zijn er speciale plekken die herinneren aan een donkere periode uit onze geschiedenis: de Tweede Wereldoorlog. Heemkring Heel heeft op negen oorlogsmonumenten QR-codebordjes aangebracht. Daardoor is het mogelijk om, op locatie, het verhaal dat bij een monument hoort, te lezen en te beluisteren met de smartphone. Het verleden komt daarmee tot leven.
“Der Untergang”
Ook films laten ons die geschiedenis (her)beleven. We kennen de afloop van die verschrikkelijke periode, maar in een film als “Der Untergang” uit 2004 wordt de ontluistering van het Derde Rijk en de laatste tien dagen van Adolf Hitler op indringende en indrukwekkende wijze invoelbaar gemaakt.
De grote dictator
Een bijzondere film over de dreiging van oorlog en dictatuur was “The Great Dictator” die in 1940 in de bioscoop verscheen. Charlie Chaplin nam daarin de opkomst van Hitler en zijn Duitse oorlogsmachinerie op de hak. Chaplin liet al aan het begin van de oorlog zien, hoe fout het Nazi regime was. In de profetische film schetste hij waartoe de dictatuur van Hitler kon leiden: massavernietiging, Jodenvervolging, concentratiekampen en uiteindelijk een wereldoorlog.
Chaplin begon aan de film kort nadat Hitler’s troepen op 1 september 1939 Polen binnenvielen. Indrukwekkend is het slot van de film, een toespraak, die Chaplin toevoegde nadat de Duitsers op 10 mei 1940 Frankrijk waren binnengevallen.
Het verhaal
De film gaat over een machtshongerige dictator Hynkel (Hitler), heerser van Tomainia (Duitsland) en een arme kapper (Chaplin) die als onderdrukte Jood in een getto woont en probeert te overleven in moeilijke tijden. Hun denkwerelden verschillen maar qua uiterlijk lijken ze op elkaar. Uiteindelijk wordt de kapper door een misverstand aangezien voor de dictator. Hij geeft dan, voor het oog van de wereld, een indrukwekkende speech.
Chaplin schilderde Hitler als een eenzame gek, gedreven door haat en paranoia. In de film zette hij hem en zijn regime op een nietsontziende wijze te kijk. Daarom werd de film in eerste instantie in de V.S. en in Engeland geboycot. Men vond ze beledigend voor een bevriend staatshoofd. In Duitsland en de bezette landen in Europa werd de film door de nazi’s verboden. Hitler zelf heeft de film waarschijnlijk twee keer bekeken.
De speech
Op YouTube zijn voorbeelden te vinden van komische fragmenten uit deze profetische film. Chaplin gebruikte de humor als wapen tegen de machtshonger van een dictator. Het lachen zou de wereld, in de jaren die volgden, snel vergaan.
We laten hier het 4 minuten durende indrukwekkend fragment zien met de toespraak. De boodschap daarvan is nog zeer actueel.